Orhan Pamuk vervolgd: Turkije sneeuwt zichzelf in.

Verschenen in: Socialisme & Democratie, oktober 2005.

De 25 EU-lidstaten hebben, na verhitte discussies, het licht op groen gezet om onderhandelingen over toetreding met Turkije te beginnen. De discussies betroffen vooral de houding van Turkije ten opzichte van Cyprus en de samenhang met de positie van Kroatië. Wat mij uiterst verbaasd heeft is dat het onderwerp van de vrije meningsuiting in Turkije in deze discussie blijkbaar geen rol speelde, terwijl daar toch een zeer actuele aanleiding voor is.


Orhan Pamuk

Op 16 december a.s moet namelijk de grote schrijver Orhan Pamuk zich bij de rechtbank verantwoorden voor een interview dat hij aan een Zwitserse krant, de Tagesanzeiger, gaf. In dit interview zei Pamuk: "30,000 Koerden en een miljoen Armeniërs werden vermoord in dit land en ik ben de enige die er over durft te praten". 1) Voor deze uitspraken loopt hij het gevaar voor drie jaar in de gevangenis te verdwijnen op grond van artikel 301/1 van de Turkse Strafwet. Dit artikel bepaalt dat iemand die expliciet het Turk zijn, de Turkse Republiek of het Turkse parlement beledigt bestraft wordt met een gevangenisstraf tussen zes maanden en drie jaar. Doordat Pamuk zijn interview in het buitenland gaf, kan deze straf nog met een derde verzwaard worden.

Zou deze behandeling van Pamuk reden moeten zijn om niet met de onderhandelingen te beginnen? Dat zou wel heel wrang zijn, want hij is een vurige voorstander van de Turkse toetreding. Van hem is de uitspraak dat 'de EU van fundamentalisten liberalen maakt'. In een interview met Die Zeit zegt hij over de Turkse premier en leider van de AK-partij, de voormalige (?) fundamentalist Erdogan, dat hij zijn enorme popularitieit deels te danken heeft aan zijn pro-Europese politiek. De gemiddelde Turkse burger verlangd zowel naar een toetreding tot de Europese Unie, als naar een versterking van de traditionele Turkse identiteit. 2)

Een signaal dat een Europees land zo niet met de vrijheid van meningsuiting om kan gaan, laat staan met zijn schrijvers - ‚on n'arrête pas Voltaire'- is op zijn plaats. Pamuk zelf doet er, noodgedwongen, het zwijgen toe. Zijn vertaalster en medewerkster Maureen Freely liet er echter geen misverstand over bestaan hoe zij over deze zaak denkt: "Hoe kan Turkije in vredesnaam beweren een Europees land te zijn, als ze er dergelijke wetten op na houdt en aanklagers die dit soort zaken aanhangig kunnen maken?" 3 Turkije plaatst zich zo willens en wetens zelf in de positie van de stad Kars uit Pamuks roman Sneeuw: een van de buitenwereld afgesloten plaats waar oude en nieuwe vetes worden opgerakeld, die onafwendbaar tot een tragisch einde voeren.

Europa, o, Europa
Blijf jij maar gewoon waar je bent
Laat ons hier maar dromen
Dan blijft de duivel ons onbekend. 4)

Willem Minderhout
Verschenen in: Socialisme & Democratie, oktober 2005.

Noten:
1 ) Peer Teuwsen, 'Der meistgehasste Türke', Der Tagesanzeiger Magazin, 05-02-2005
2) Jörg Lau, 'Achte auf die Details des Lebens', Die Zeit, 14-04-2005
3) Elizabeth Davies, 'Free speech row clouds Turkey's EU hopes', The Independent, 02-09-2005
4) Orhan Pamuk, Sneeuw, Amsterdam Arbeiderspers 2003, p. 306.