Wim Derksen: Kabinet-Rutte verdient een betere oppositie

Het kabinet-Rutte zwaait met een botte bijl. Maar de oppositie roept alleen 'niet doen!', stelt Wim Derksen. Kom met alternatieven.

Verschenen in NRC Handelsblad, 20 juni, 2011.

Wim Derksen, foto Willem Minderhout, 2005.

Een minderheidskabinet biedt de kans om politieke tegenstellingen te overbruggen. Bij het kabinet-Rutte lijken de politieke tegenstellingen eerder te worden uitvergroot. Ook door de oppositie. Dat is niet goed voor het beleid. En niet goed voor het land. De oppositie zou beter een andere opstelling kunnen kiezen.

Hoe verzoenend Mark Rutte ook wil overkomen, de voorstellen van zijn kabinet zijn dat niet. Hier staat een kabinet dat er alles aan doet om zich bij het rechtse deel van het electoraat populair te maken. Niet alleen door de grondigheid waarmee beleidswijzigingen worden ingezet, maar ook door de sterk ideologische verdediging in Kamer en in media.

Helaas reageert de oppositie, met name PvdA en SP, sterk antagonistisch. De termen 'kaalslag', 'afbraak van de verzorgingsstaat' en 'asociaal' zijn niet van de lucht. Daarmee missen de oppositiepartijen de kans om tot zinvolle vernieuwing van het beleid te komen. Bovendien spelen ze Rutte op deze manier in de kaart.

Rutte definieert zichzelf als 'vernieuwer'. Door in zijn 'frame' (zijn definitie van de situatie) de rol van 'antagonist' te kiezen, wordt de oppositie geassocieerd met 'behoud'. Terwijl er aan de samenleving nog heel wat valt te vertimmeren.

Nee, de oppositie zou Rutte juist moeten wegzetten als een ideologische gelovige, vervolgens zelf de gebreken van het vigerende beleid moeten benoemen, om ten slotte heldere alternatieven te formuleren.

Ik geef een paar voorbeelden. Het kabinet wil de Wajong fors aanpakken. Het 'succes' van de Wajong is onmiskenbaar. In korte tijd hebben 200.000 jongeren een plek gevonden in een regeling die eerder passief maakt dan activeert. Met het gevaar dat zij definitief buiten de arbeidsmarkt terechtkomen. Oké, laat Rutte 'hardvochtig' zijn, maar de oppositie wil deze situatie toch niet laten voortbestaan?

Het kabinet wil de sociale werkplaatsen aanpakken. De oppositie verdedigt ze met hand en tand. Maar is zo'n beschutte plek voor alle WSW'ers (Wet sociale werkvoorziening) werkelijk zo ideaal? Voelen velen zich met een echte baan niet veel gelukkiger? En kan iemand mij uitleggen waarom het aantal WSW'ers al jaren fors stijgt, terwijl de bevolking amper groeit? Oké, laat Rutte 'asociaal' zijn, maar waarom stelt de oppositie niet de fundamentele vraag waarom veel WSW'ers 130 procent van het minimuminkomen verdienen, terwijl werklozen die ook onvoldoende 'verdiencapaciteit' hebben, met minder dan het minimuminkomen moeten rondkomen?

Het kabinet wil het openbaar vervoer in de grote steden aanbesteden. Ook hier weer die sterk ideologische toon van de ploeg van Rutte. Alles lijkt beter dan de overheid. Maar waarom hoor ik de oppositie niet over de vraag hoe we het openbaar vervoer rondom de grote steden echt op het niveau kunnen brengen dat bij grote steden hoort?

Het kabinet valt de kunsten aan, het schept er zelfs schijnbaar plezier in om deze zogenaamde 'linkse hobby' aan te pakken (hoe conservatief en elitair het gemiddelde concertpubliek ook is). Maar hoe leg ik mijn hulp uit dat mijn amateurorkest (gemiddeld inkomen ruim boven modaal) per jaar 4.000 euro subsidie krijgt van de lokale overheid? Omdat wij onze hobby zelf niet kunnen betalen?

Het kabinet valt het pgb aan, alweer met al die zware ideologische rimram die het kabinet eigen lijkt te zijn. Maar waarom zou ik ontkennen dat deze regeling geheel uit de hand is gelopen en dat er erg veel geld wordt rondgepompt naar buren en familie die helemaal niet op mijn kosten hun buren en familie behoren te helpen?

Het kabinet heeft duurzame energie in de ban gedaan, heeft een omvangrijke subsidieregeling voor duurzame energie afgeschaft en gaat een extra kerncentrale bouwen. Ja, 'rechts' likt heden ten dage heel wat vingers. Maar waar zijn de plannen van de oppositie? Waarop gaan we inzetten, op wind, op zon, op biomassa? In welk tempo en in welke verhouding? En was die subsidieregeling van het vorige kabinet werkelijk zo effectief?

Nee, nee, ik sta een heel ander beleid voor dan dit kabinet. Maar wie Rutte echt wil ontmaskeren zal met een eigen verhaal moeten komen. Er is meer werk aan de winkel dan het geven van een voorspelbaar ideologisch antwoord op een te ideologisch kabinet.

Wim Derksen is hoogleraar bestuurskunde aan de Erasmus Universiteit Rotterdam en lid van PvdA en GroenLinks. Een recent interview met Wim Derksen vindt u in De Leunstoel.